قسمت‌های دیگر سری چک لیست:
- قسمت دوم: چک لیست چیست؟ چرا و چطور چک لیست تهیه کنیم؟
- قسمت سوم: مهمترین نکته در تهیه چک لیست ۸۳ سال پیش در یک چهارشنبه زیبای پاییزی، همه چیز به طرز عجیبی داشت خوب پیش می‌رفت. بوئینگ خیلی خوب کارش را انجام داده بود و مدیران آن حس غرور خاصی داشتند. مثل ورزشکاری که در مسابقه نهایی به پست یک حریف خیلی ضعیف می‌خورد و مطمئن است که از قبل مسابقه پیروز میدان است.
داستان از این قرار بود که نیروی هوایی ایالات متحده، رقابتی را میان شرکت‌های هواپیمایی ترتیب داده بود و برنده این رقابت تامین کننده هواپیماهای نظامی آمریکا می‌شد. مدل ۲۹۹ بوئینگ، با بدنه‌ای از آلیاژ سبک آلومینیوم و با طراحی خیره‌کننده، می‌توانست ۵ برابر مقدار مورد نیاز ارتش آمریکا بار حمل کند و ۲ برابر سریع‌تر از تمام رقبای خود پرواز کند. عظمت این هواپیما به قدری بود که یک خبرنگار لقب دژ پرنده را به آن داده بود.
فکر کنم حالا به خوبی حال تیم بوئینگ را درک می‌کنید. تیمی که به صورت غیر رسمی می‌دانست پیروز قطعی میدان است و رقابت را هم به شکل یک رویداد صوری می‌دید که می‌توانست پیروزی قاطعانه خود را در آن به رخ رقیبان بکشد. آنطور که بعدها فاش شد، ارتش، پیش از این رقابت ۶۵ فروند از این هواپیما را سفارش داده بود.
اما خیلی زود همه چیز به هم ریخت. دژ پرنده حرکت خود را شروع کرد و به آرامی از زمین جدا شد. با سرعت بالایی به ارتفاع ۱۰۰ متری رسید و ناگهان چرخش عجیبی کرد و پس از انفجار به سمت زمین سقوط کرد. دو نفر از ۵ خدمه پرواز، از جمله خلبان پرواز کشته شدند. ارتش هم سفارش خود را پس گرفت و تصمیم گرفت که هواپیماهای خود را از شرکت داگلاس بخرد. بوئینگ هم تا مرز ورشکستگی پیش رفت.
اما داستان از چه قرار بود؟
گزارش‌ها علت حادثه را تنها یک چیز معرفی می‌کردند : خطای انسانی.
هواپیمای مدل ۲۹۹ بر خلاف هواپیماهای قبلی که دو موتور داشت، از ۴ موتور قدرتمند برخوردار بود که هر کدام ترکیب سوخت و روغن خود را داشتند که باید تنظیم می‌شد. در کنار این‌ها تنظیم‌کننده‌های بال‌ها، دنده‌های مخصوص فرود و کلی اجزای الکترونیکی که باید حواس خلبان و خدمه پرواز به آن‌ها می‌بود، پرواز با این هواپیما را بسیار پیچیده کرده بود تا جایی که یک روزنامه در مورد آن گفت :
Too much airplane for one man to fly.
خودمانی‌اش یعنی این که این هواپیما خرمنی بود که کوفتنش کار یک نفر به تنهایی نبود.
مهندسین بوئینگ و متخصصین پرواز فکرهایشان را روی هم ریختند تا یک راه حل برای این مشکل پیدا کنند. نتیجه اما نه ساعات تمرین بیشتر برای خلبانان بود و نه تعویض قطعات یا هرچیز دیگر. پاسخ آن‌ها به این مشکل یک چیز ساده بود : چک لیست خلبان.
برای نمایش چک لیست در ابعاد کامل می‌توانید روی آن کلیک کنید.
این چک لیست در نگاه اول بسیار ساده به نظر می‌رسد. احمقانه‌ترین چیزها هم در آن یادداشت شده. همه موارد مربوط به برخواستن، پرواز، فرود و تاکسی کردن به صورت گام به گام در آن وجود دارد و خلبان باید آن‌ها را به ترتیب بررسی کند. مواردی مثل چک کردن بسته بودن درها و شیشه‌ها، آزاد بودن ترمزها، تنظیم بودن ابزارها و … که پیش از پرواز باید بررسی می‌شد.
شاید در نگاه اول بسیار ساده به نظر برسد اما به خاطر همین چک‌لیست، مدل ۲۹۹ پس از آن حادثه دلخراش اولیه توانست رکورد ۱/۸ میلیون مایل پرواز بدون سانحه را ثبت کند. ارتش آمریکا ۱۳۰۰۰ فروند از این هواپیما را سفارش داد و به دلیل قدرت بالای آن آمریکا توانست دست بالا را در جنگ جهانی دوم در هوا به دست آورد.
کتاب مانیفست چک لیست
اتول گاوانده (Atul Gawande) در کتاب مانیفست چک لیست (Checklist Manifesto) این داستان را به زندگی روزمره ما تعمیم می‌دهد.
در زندگی همه ما خیلی از کارها هستند که به صورت تجربی و در طول زمان بر آن‌ها مسلط می‌شویم مثل راه رفتن، دوچرخه سواری، پارک ماشین در پارکینگ و پارک دوبل و در کل رانندگی، صحبت کردن بدون فکر کردن به هر کلمه و خلاصه کلی کار دیگر. اما مشکل اینجاست که خیلی وقت‌ها آنقدرها زمان نداریم تا با تمرین بر یک سری از کارها مسلط شویم.
از ساده‌ترین کارها مثل گذاشتن یک پست در وردپرس گرفته تا کارهایی مثل جراحی در اتاق عمل. اتول گاوانده خودش یک جراح و محقق سلامت است و در واقع چیزی که توجه او را به این موضوع جلب کرده همین حرفه جراحی است. شما به عنوان یک جراح چک‌لیست‌های زیادی را باید بررسی کنید تا بتوانید یک عمل موفقیت آمیز داشته باشید. خیلی از عمل‌ها به ندرت انجام می‌شود و به همین دلیل فرصت مسلط شدن بر آن‌ها وجود ندارد و مجبور به استفاده از چک‌لیست هستید و خیلی از کارهای پیش پا افتاده مثل رعایت نظافت و ضدعفونی کردن دست‌ها هم آنقدر ساده هستند که به راحتی فراموش می‌شوند و باز هم نیازمند چک‌لیستی برای فراموش نشدن هستند.
شاید بتوان گفت که پاسخ اتول گاوانده به کارهای پیچیده‌ای که به خاطر سپردن تمام اجزای آن‌ها کار یک نفر نیست یک چک‌لیست ساده است. اما همانطور که دیدیم، خیلی وقت‌ها ما با کارهای پیچیده طرف نیستیم و برای جا نینداختنشان باید به چک لیست پناه بیاوریم.
این کتاب و داستان اهمیت چک‌لیست‌ها را به عنوان شروعی برای سری چک‌لیست آورده‌ام. در پست‌های آینده به انواع چک‌لیست‌ها می‌پردازیم و می‌بینیم که چطور می‌توانیم چک لیست خودمان را برای کارهای‌مان تهیه کنیم و قسمتی که خودم بیشتر از هر چیزی دوستش دارم چک‌لیست‌هایی هست که برای کارهای روزمره و گاه تخصصی به کار می‌برم و می‌خواهم آن‌ها را با شما به اشتراک بگذارم.